Мектеп жасына дейінгі балалардың экологиялық тәрбиесіндегі бақылаулары.

    Табиғат- бұл таңғажайып құбылыс, оның адамның рухани әлеміне тәрбиелік әсері, мүмкін, ең алдымен мектеп жасына дейінгі баланы асыра бағалау қиын. Экологиялық тәрбие мен білім беру мәселесі бүгінгі таңда ең өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Мектеп жасына дейінгі кезден бастап балаларға адамның экологиялық таза ортаға мұқтаж екендігі туралы түсінік қалыптастыру қажет. Сондықтан баланы табиғаттың сұлулығын қорғауға үйрету өте маңызды. Мектепке дейінгі мекемедегі экологиялық тәрбие мен білім берудің мақсаты – табиғатты қорғаушыларды тәрбиелеу, экологиялық білім беру, балаларды мейірімді болуға, табиғатты сүюге және қорғауға, оның байлығын ұқыпты басқаруға үйрету. Бақылау-қоршаған әлемнің объектілері мен құбылыстарын мақсатты, жоспарлы қабылдау. Бұл күрделі танымдық іс-әрекет, оған қабылдау, ойлау және сөйлеу қатысады, тұрақты назар қажет. Байқалған құбылысты түсінуде баланың тәжірибесі, білімі мен дағдылары маңызды. Табиғаттағы бақылауларды ұйымдастыра отырып, мұғалім бірқатар міндеттерді шешеді: балаларда табиғат туралы білім қалыптастырады, байқауға үйретеді, байқауды дамытады, эстетикалық тұрғыдан тәрбиелейді. Танымдық міндеттерге байланысты мұғалім бақылаудың әртүрлі түрлерін қолданады. Объект пен құбылыстың қасиеттері мен қасиеттері туралы білімді қалыптастыру үшін ұйымдастырылған қысқа мерзімді бақылаулар барысында балалар бөліктердің пішінін, түсін, мөлшерін, кеңістіктік орналасуын, бетінің сипатын ажырата білуге үйренеді, ал жануарлармен танысқанда — қозғалыс сипаты, шығарылатын дыбыстар және т. б.                                                                                                                     Өсімдіктер мен жануарлардың өсуі мен дамуы, Табиғаттағы маусымдық өзгерістер туралы білімді жинақтау үшін бақылаудың неғұрлым күрделі сериясы қолданылады — ұзақ мерзімді бақылау; сонымен бірге балалар объектінің байқалған күйін бұрынғымен салыстырады. Бақылау объектінің күйін қандай да бір жеке белгілер бойынша анықтау үшін ұйымдастырылуы мүмкін (мысалы, гүл құмыраларындағы жердің түсі бойынша суару қажеттілігін, аквариумдағы балықтардың мінез-құлқы бойынша — суды ішінара өзгерту қажеттілігі) немесе тұтас суретті қалпына келтіру үшін (Қардағы іздер бойынша кім өткенін немесе өткенін, түсі бойынша анықтаңыз жидектер-олар піскен бе, жоқ па). Бақылаудың бұл түрі балаларда және кейбір білімдерде, құбылысты талдай білуде, жеке деректерді салыстыруда, қарапайым тұжырымдар жасауда. Бақылаудың соңғы екі түрі, олардың күрделілігіне байланысты, орта және үлкен мектеп жасына дейінгі балалармен жұмыс жасауда қолданылады. Осы бақылаулар барысында тапқырлық, байқағыштық дамиды, талдау, салыстыру, тұжырымдау процестері жетілдіріледі. Бақылауларды тәрбиеші балаларды өсімдіктер мен жануарлармен, ауа-райымен, табиғаттағы ересектердің еңбегімен таныстыру кезінде ұйымдастырады, олар сабақтар мен экскурсияларда, серуендерде, табиғат бұрышында және т. б. Кейбір жағдайларда мұғалім барлық балаларды ұйымдастырады, ал басқаларында бақылау шағын топпен немесе бір баламен жүзеге асырылады. Бұл бақылаудың мазмұнына және мұғалімнің алдына қойған міндеттеріне байланысты. Бірақ барлық жағдайларда бақылаудың балалардың жоғары психикалық белсенділігімен өтуі, оларды ойлауға, қойылған сұрақтарға жауап іздеуге, қызығушылықты дамытуға, табиғатқа деген қызығушылық пен ұқыптылыққа тәрбиелеу қажет. Осылайша, бақылаулар балаларда нақты бейнелі идеялардың, нақты білімдердің жинақталуына ықпал етеді, бұл оларды кейінірек түсіну, жалпылау, жүйеге келтіру, табиғатта бар себептер мен қатынастарды ашу үшін материал болып табылады. Осылайша, бақылаулар балаларда нақты бейнелі идеялардың, нақты білімдердің жинақталуына ықпал етеді, бұл оларды кейінірек түсіну, жалпылау, жүйеге келтіру, табиғатта бар себептер мен қатынастарды ашу үшін материал болып табылады. Нәтижесінде балалар мұны түсіне бастайды: - табиғат объектілері мен құбылыстары өзара байланысты және біртұтас тұтастықты білдіреді; – қоршаған әлем статикалық нәрсе емес, ол үнемі өзгеріп отырады. Сондықтан, бақылау және талдау арқылы балалар өздерінің білімдері мен дағдыларын табиғатта шешуші маңызы бар практикалық іс-әрекетке айналдырады. Тәжірибе көрсеткендей, баланың практикалық іс – әрекеттегі жеке көрінісі оның экологиялық тәрбиесі мен мәдениетінің. көрсеткіші болып табылады. Белсенді іс-әрекет процесінде бала ізденімпаз зерттеушінің қажеттіліктерін жүзеге асырады, қорытындылар мен жалпылаулар жасайды, яғни басым визуалды-бейнелі ойлау біртіндеп экологиялық негіз құратын теориялық ойлаумен ауыстырылады адамның ойлауы.

Дайындаған: тәрбиеші                                                                             

                Бугреева Н.Ф.